مالیات غیر مستقیم چیست
مالیات غیرمستقیم ، به عنوان مقابل مالیات مستقیم ، به هر نوع مالیاتی اطلاق می‌شود که در ابتدا توسط شخص حقیقی یا حقوقی پرداخت نشده است و به طور خودکار تحت عنوان هزینه به قیمت کالا یا خدمات اضافه می‌شود. برای مثال، مالیات بر ارزش افزوده (مالیات بر مبلغ فروش کالاها یا خدمات)، مالیات بر عوارض و عواید (مانند مالیات بر سود بانکی) و دیگر مالیات‌هایی که از طریق کالاها و خدمات پرداخت می‌شوند، به عنوان مالیات غیرمستقیم شناخته می‌شوند. این نوع مالیات، در مقیاس بزرگ از درآمد دولت تشکیل می‌دهد و برای تنظیم بازار و کنترل تورم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مالیات غیرمستقیم اغلب به عنوان روشی برای جمع‌آوری درآمد دولت و کنترل اقتصاد رواج دارد. با توجه به اینکه مالیات غیرمستقیم به صورت خودکار در قیمت کالا یا خدمات قرار می‌گیرد، بنابراین افراد ناخواسته مالیات را پرداخت می‌کنند. این باعث می‌شود که وسیله ای برای جمع‌آوری درآمد دولت بدون نیاز به هزینه‌ها و مشکلات مربوط به جمع‌آوری مالیات مستقیم فراهم شود.
دولت معمولاً با تنظیم نرخ مالیات غیرمستقیم، سعی در کنترل تورم و تعادل بازار دارد. با افزایش نرخ مالیات، قیمت کالاها و خدمات افزایش می‌یابد و در نتیجه ممکن است مصرف کاهش یابد. از طرفی، کاهش نرخ مالیات غیرمستقیم می‌تواند باعث افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش فروش کالاها و خدمات شود.
برخلاف مالیات مستقیم که به طور مستقیم از اشخاص دریافت می گردد،
در مالیات غیرمستقیم هزینه مالیاتی بر اساس خرید و فروش کالا و خدمات اعمال می شود و
درواقع این نوع مالیات به طور نامحسوس و غیرمستقیم بر قیمت کالا و خدمات از مصرف کننده دریافت می گردد.
مالیات غیرمستقیم از تمامی شهروندان در زمان خرید کالا و خدمات اخذ می شود؛
ولی محسوس نیست یا اغلب به آن توجه نمی شود.
دولت می تواند با بهره گیری از مالیات غیرمستقیم بر بازار و قیمت کالا و خدمات نظارت کند.
هرچه تعهد افراد جامعه به پرداخت انواع مالیات مستقیم و غیرمستقیم بیشتر باشد،
میزان رفاه زندگی افراد با توجه به خدمات بیشتری که دولت به آن ها ارائه می دهد بیشتر می شود.
انواع مالیات غیرمستقیم
ثبت در خواست پنل حسابدار کمک
مهم ترین مالیات های غیر مستقیم کدامند؟
مالیات بر ارزش افزوده (Value Added Tax)
مالیات بر ارزش افزوده از جمله مالیات غیر مستقیم است که
به مابه التفاوت مالیات فروش و مالیات خرید در یک دوره معین می گویند.
مالیات بر ارزش افزوده را مشتری در ازای کالا و خدمات دریافت شده به فروشنده می پردازد.
فروشنده نیز آن را به سازمان مالیات پرداخت می کند.
مالیات بر ارزش افزوده بر تمامی مراحل تولید تا توزیع اعمال شده و در هر مرحله باید پرداخت گردد.
مالیات بر واردات (Import Duties)
مالیات بر واردات از انواع مالیات غیر مستقیم است که
به منظور حمایت از تولید داخلی، جلوگیری از ورود کالای غیرضروری، کسب درآمد مناسب و… از کالاهایی که وارد کشور می شوند اخذ می گردد.
افزایش مالیات بر واردات باعث افزایش درآمد دولت، گرانی کالا و تورم و قاچاق کالا می شود.
انواع مالیات بر واردات عبارت اند از:
مالیات بر حقوق گمرکی
سود بازرگانی
حق الثبت سفارش کالا
عوارض اتومبیل وارداتی
مالیات بر واردات در ایران ۳ شاخه دارد:
طبق مصوبه سال 1395 سازمان امور مالیاتی و گمرک، 4 درصد از ارزش کالای وارد شده به کشور به عنوان مالیات علی الحساب از واردکننده دریافت و به حساب دارایی واریز می شود.
مالیات بر واردات با در نظر گرفتن ارزش و قیمت کالا و یا بر اساس مشخصات ظاهری چون وزن، حجم و… تعیین و دریافت می گردد.
مالیات بر مصرف (Consumption Tax)
مالیات بر مصرف از انواع مالیات غیر مستقیم است که توسط مصرف کنندگان در زمان خرید کالا همراه با قیمت کالا پرداخت می شود.
این نوع مالیات بر خرید و فروش کالاهایی ازجمله موارد زیر اعمال می گردد:
- الکل های صنعتی و طبی
- سیگار
- اتومبیل
- فرآورده های نفتی و پتروشیمی
- خاویار
- نوارهای ضبط صوت و تصویر
- خدمات مخابرات بین الملل
مالیات بر مصرف و فروش کالاهایی مانند سیگار به منظور کاهش مصرف کالاها و خدماتی است که اثرات جانبی منفی دارد. برای مثال زمانی که مالیات سیگار افزایش یابد، افراد کمتر برای خرید آن کالا اقدام می‌کنند و بیماری‌هایی که حاصل از مصرف سیگار است هم کمتر می‌شود.
مشمولین مالیات غیر مستقیم چه کسانی هستند؟
تقریبا مالیات غیر مستقیم به صورت نامحسوس از افراد جامعه دریافت می‌شود. اگر بخواهیم مشمولان پرداخت مالیات غیر مستقیم را دسته‌بندی کنیم به شرح زیر می‌توان آن‌ها را طبقه‌بندی کرد:
کسب‌وکارهایی که واردات کالا انجام می‌دهند.
کسانی که اتومبیل‌های وارداتی خریداری می‌کنند.
کلیه افراد جامعه که روزانه از سوپرمارکت خرید انجام می‌دهند. ممکن است کالایی خریداری کنند که مشمول ارزش افزوده شود و همزمان آن را با قیمت کالا پرداخت می‌کنند و احتمالا به آن آگاه نیستند.
مالیات غیر مستقیم چون به صورت نامحسوس است، سطح طبقه مالی افراد مورد توجه قرار نمی‌گیرد و افراد ثروتمند و فقیر به یک میزان آن را پرداخت می‌کنند. البته همانطور که گفتیم طبق ۱۲ قانون ارزش افزوده معمولا کالاهای اساسی از مالیات معاف هستند.
تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم چیست؟
از تفاوت های میان مالیات مستقیم و غیر مستقیم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در مالیات مستقیم نظیر مالیات بر درآمد، شخص به طور مستقیم ملزم به پرداخت مالیات به دولت است و
امکان فرار مالیاتی در این نوع مالیات وجود دارد؛ اما در مالیات غیرمستقیم امکان فرار مالیاتی وجود ندارد.
مالیات مستقیم با تورم رابطه عکس دارد و با افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم میزان مالیات نیز کاهش می یابد؛
اما مالیات غیرمستقیم با تورم رابطه مستقیم دارد و
با زیاد شدن تورم هزینه مالیاتی بر مصرف، خرید و فروش کالا و خدمات افزایش می یابد.
مالیات مستقیم با میزان مبلغ مشمول مالیات، رابطه مستقیم دارد و با افزایش مبلغ میزان مالیات نیز افزایش می یابد؛
در حالی که مالیات غیرمستقیم برحسب درصد ثابتی که از سوی دولت تعیین می شود بر قیمت کالا و خدمات اضافه می گردد.
مالیات مستقیم قابل انتقال از شخصی به شخص دیگر نیست و باید پرداخت شود؛
در حالی که مالیات غیرمستقیم قابل انتقال است.