دبیر کل پیشین انجمن اقتصاددانان ایران گفت: بانک مرکزی مدتها جشن می گرفت و با دستاورد سازی، اعلام می کرد که در حال تثبیت نرخ هستیم، اما این ادعا، همراه با واقعیت نبود. رقم دلار، همان نرخی بود که می توانست طبق تورم داشته باشد. بانک مرکزی باید بر سیاست کنترل تورم متمرکز شود.
با گذشت چند روز از نوسان شدید در بازار ارز، قیمت دلار در آخرین روزهای هفته گذشته اندکی کاهشی شد. اکنون برخی از فعالان بازار معتقدند که بازار ساز با ارزپاشی، بازار را تا حدی نزولی کرده و ابراز امیدواری می کنند قیمت‌ها در رکوردهای تازه تثبیت نشود و به محدوده هفته‌های گذشته بازگردد. بانک مرکزی نیز در واکنشی دیرهنگام نسبت به انتقادات برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس مبنی بر اینکه اگر اقدامات لازم در مقطع ابتدایی جهش و صعود نرخ دلار صورت پذیرد و این موضوع درمان و نرخ دلار به وضعیت ۱۰ روز قبل بازمی گردد، اما اگر افزایش نرخ دلار به کانال ۶۰ هزار تومان ماندگار شود، همه وضعیت اقتصادی کشور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت، اطمینان خاطر داد این نوسانات با ثبات شرایط امنیتی و سیاسی در منطقه کمتر می‌شود و بانک مرکزی هم از ابزارهای پولی برای ایجاد ثبات در بازار ارز استفاده می‌کند.
روند کاهش ارزش ریال در مقابل دلار، تا ۴۰درصد پیش بینی شده بود
پیمان مولوی، دانش آموخته حسابداری و اقتصاد مالی از دانشگاه Essex انگلستان و دبیر کل پیشین انجمن اقتصاددانان ایران، درباره علل نوسانات قیمت دلار در روزهای گذشته، خاطرنشان کرد: اواخر سال ۱۴۰۱، براساس برآوردی که برای سال ۱۴۰۲ داشتیم، با سناریوی تورم ۴۰ تا ۴۵درصدی، میانگین موزون ۳۶۵ روزه نرخ دلار، رقمی حدود۴۹ تا ۵۰ هزار تومان بود که نمودار زنگوله ای آن می توانست در بازه ای تا ۱۰درصد بالاتر و یا پایین تر، بین ۵۵ هزار تومان و ۴۵هزار تومان، حرکت کند. بنابراین مشخص بود از ابتدای سال، روند کاهش ارزش ریال در مقابل دلار می توانست حدود ۴۰درصد باشد که تقریبا به آن عدد رسید.
اعلام موفقیت در تثبیت نرخ دلار، همراه با واقعیت نبود
وی افزود: با اینکه دلار هنوز روی ۵۸هزار تومان است، رقم متوسط ۳۶۵ روزه آن از ۵۱ هزار تومان بالاتر نرفته و زیر آن است. بنابراین اینکه بانک مرکزی مدتها جشن می گرفت و با دستاورد سازی، اعلام می کرد که در حال تثبیت نرخ هستیم، همراه با واقعیت نبود. رقم دلار، همان نرخی بود که دلار می توانست بر طبق تورم داشته باشد.
افزایش قیمت دلار بیشتر از سناریوهای پیش بینی شده است
این اقتصاددان گفت: آن زمان سناریوهایی که برای سال آینده، یعنی سال ۱۴۰۳، درنظرگرفته می شد، این بود که اگر تورم در ایران در کانال ۴۰درصد و تورم آمریکا حدود ۳درصد باشد، مجددا سال آینده هم تا ۳۷درصد کاهش ارزش ریال را خواهیم داشت. اما اکنون دلار به سمت مرزهای جدیدی می رود و بانک مرکزی هم هیچ اقدامی را در رابطه با آن، صورت نداده است.
در عرض کمتر از دو هفته، ۲۰درصد ارزش ریالمان از بین رفته است/ دولت و رییس کل بانک مرکزی هیچ توضیحی درباره علل ارائه نکردند
مولوی با بیان اینکه متاسفانه در عرض کمتر از دو هفته، ۲۰درصد ارزش ریالمان از بین رفته است، در تشریح علل این پدیده اظهار داشت: یا بانک مرکزی این وضعیت را رها کرده است، یا اینکه افزایش قیمت خود خواسته بود و یا اینکه اکنون توان مدیریت شرایط را ندارند. در هر سه حالت، با این اقدام، سیگنال بسیار بدی به اقتصاد داده شد و دولت و رییس کل بانک مرکزی به مردم، رسانه‌ها و تحلیلگران هیچ توضیحی درخصوص چرایی آن ارائه نکردند.
بانک مرکزی بر سیاست کنترل تورم متمرکز شود
به گفته نویسنده کتاب «رقص بازارها»؛ بانک مرکزی باید بر سیاست کنترل تورم متمرکز شود. اگر بانک مرکزی، از ابتدا سیاست تثبیت را مطرح نمی کرد و مانند همه جای دنیا، اعلام می کرد تا زمانی که توانایی کنترل تورم را نداشته باشد، نمی تواند قدرت ریال را حفظ کند و باید همه کمک کنند که کنترل تورم ممکن شود، به وظیفه خود عمل کرده بود و کسی نمی توانست از این دیدگاه به بانک مرکزی انتقادی داشته باشد. در این شرایط، بانک مرکزی سیاست خود را روشن کرده بود و گفته بود تا زمانی که تورم کنترل نشود، کاهش ارزش ریال ادامه دارد.
وی افزود: اما بانک مرکزی مانند اسلاف خود، به شعار و اقدامات ایذایی روی آورد، که نتیجه آنها را تحت عنوان تثبیت اعلام کردند، اما خروجی آن این شده اکه اکنون سکه، خودرو و دیگر کالاها با دلار ۵۸هزار تومانی تطبیق پیدا می کند و متاسفانه همچنان در گفتمان بانک مرکزی، با تلاش برای نادیده گرفتن مساله، آنچه رخ می دهد را به «بازار غیررسمی» منتسب می کنند! این چه بازار غیررسمی است که زندگی همه و از جمله شخص وزیر اقتصاد را تحت تاثیر قرار می دهد و باز اسم آن را «بازار غیررسمی» می گذارند! چه زمانی باید قبول کنند که چیزی به نام قدرت برابری ریال با هر ارز دیگری وجود دارد و تا زمانی که تورم کنترل نشود در میان مدت و در بلندمدت کاهش ارزش ریال حتمی است.
چرا ماه های پایانی سال همواره شاهد این تکانه ها هستیم!
مولوی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی باید بر کنترل تورم متمرکز شود، یادآورشد: اینکه چرا ماه های پایانی سال همواره شاهد این تکانه ها هستیم، را باید از مدیریت اقفتصادی کشور پرسید که چرا مکرر در شبهای عید و در آخر سال و پس از تصویب بودجه این اتفاق می افتد و هر ساله در همین مقطع، یک باره جهشی در قیمت دلار داریم! باید پاسخ دهند که چرا این مساله رخ می دهد!
این کارشناس اقتصاد درخصوص برخی گمانه زنی ها در رابطه با افزایش قیمت دلار به دلیل جبران کسری بودجه برای ۱۴۰۳، گفت: هیچ گاه متوجه نمی شوم چرا کشوری باید عامدا از ارزش پول خود بکاهد تا کسری بودجه اش را جبران کند. چرا باید میلیونها نفر را فقیر کنیم تا کسری بودجه مان کنترل شود! چرا مردم و فعالان اقتصادی باید هزینه عدم بهره وری، ناکارآمدی ها، هزینه های غیرضروری، معافیت های مالیاتی غیرمتعارف را بپردازند! این وضعیت که منجر به التهاب در بازارهای دیگر هم می شود، بسیار نگران کننده است. مگر دلیل کسری بودجه این نیست که رشد اقتصادی نداریم! متوسط رشد ریالی ۱۲سال اخیر ما از صفر به سمت یک درصد متمایل شده است. نقدینگی در این ۱۲ سال، ۲۲ برابر شده است و تورمی که ایجاد کرده، ناخودآگاه بر روی همه چیز از جمله بودجه تاثیرگذار بوده و شکاف بودجه را هم بالاتربرده است.
ممکن است برای کمک به شرکتها تصمیم به افزایش نرخ دلار گرفته باشند
وی با تاکید بر اینکه روسای بانک مرکزی باید توضیح دهند، آیا این نوسانات دلار برای جبران کسری بودجه انجام می شود و یا خیر! و چرا در این شرایط، قیمت ارز را رها کرده اند، گفت: در هر حال ما خارج از سیستم به این مساله نگاه می کنیم و تصمیم برای افزایش قیمت دلار، علل دیگری نیز می تواند داشته باشد. شرکتها به دلیل مساله نرخ تسعیر و مابه التفاوت نرخ ارز از افزایش نرخ دلار نفع می برند. می تواند این مساله هم علت افزایش نرخ دلار باشد؛ چرا که ما در یک اقتصاد شدیدا ذی نفعانه زندگی می کنیم.
رتبه آزادی اقتصادی در ایران ۱۶۰ از ۱۶۵ است
مولوی با بیان اینکه رتبه آزادی اقتصادی در ایران ۱۶۰ از ۱۶۵ است و جزء بسته ترین اقتصادها هستیم، توضیح داد: در اقتصادهای بسته، تنها شاهد بروز اقتصادهای ذی نفعانه هستیم؛ به این معنا که ذی نفع افزایش قیمت دلار، ذی نفع دلار ۴۲۰۰تومانی و ذی نفع انحصار خودرو و عدم واردات خودرو و غیره داریم. اقتصاد ما اقتصادی ذینفعانه است و این افزایش قیمت دلار را هم می توان در این چارچوب بررسی کرد. بسیاری از بنگاه های ما تنها با تورم می توانند حیات داشته باشد، چرا که قابلیت رقابت ندارد.
وی با تاکید بر اینکه دولت می تواند به طور مقطعی قیمت دلار را کنترل کند و حتی می تواند قیمت امسال را برای سال بعد هم حفظ کند، میزان پایداری این قیمت را مهم دانست و گفت: تا زمانی که تورم وجود دارد در میان مدت و بلند مدت کاهش ارزش ریال ادامه خواهد داشت.
اقتصاد ایران، هر روز به سمت فقیرتر شدن می رود
دبیر کل پیشین انجمن اقتصاددانان ایران ضمن تاکید بر ضرورت توجه به پیامدهای افزایش قیمت دلار در کشور، افزود: در عرض کمتر از دو هفته ، ۲۰درصد از قدرت خرید دلاری کاهش پیدا کرده است. سیاست ارز ترجیحی نیز، با هر رقمی، جواب نداده است. متاسفانه اقتصاد ایران، هر روز به سمت فقیرتر شدن می رود و سال آینده این کاهش ارزش ریال، در کنار تورم مشکل بسیار بزرگ «سرمایه در گردش» را برای بنگاه ها ایجاد خواهد کرد. در شرایطی که سال آینده بنگاه ها، نیاز دارند سرمایه شان رشد کند، اما از آنجا که بانک مرکزی سیستم بانکی را قفل کرده و وام دهی صورت نمی گیرد، بسیاری از بنگاه ها با چالش تامین سرمایه در گردش روبرو هستند اما به دلیل ایجاد تورم ناشی از افزایش نرخ دلار، در سمت بازار هم با کاهش تقاضا روبرو می شوند.
سه سناریو پیش روی اقتصاد سال ۱۴۰۳
مولوی با بیان اینکه سال آینده تورم رکودی بزرگتری خواهیم داشت و بنگاه ها به طور جدی تری در دو راهی بقا و تعطیلی قرار خواهند گرفت، گفت: بانک مرکزی در سناریویی خوش بینانه، معتقد است می تواند رشد نقدینگی را روی ۲۵درصد حفظ کنم و رشد اقتصادی هم بالای ۳درصد خواهد بود و تورم نیز در کانال ۳۵ تا ۴۰درصد قرار می گیرد. اما سناریوی میانه که امکان تحقق ۵۰درصدی می توان به آن داد، نقدینگی در اقتصاد ایران را با حدود ۳۰درصد رشد ارزیابی می کند، در این سناریو کانال تورم، ۴۰ تا ۴۵درصد است. سناریوی بدبینانه رشد نقدینگی بیش از ۳۰درصد تا ۳۵درصد با رشد اقتصادی حدود ۲درصد است که تورم را به کانال ۴۵ تا ۵۰درصد می برد. همه اینها براساس میزان برآورد رشد اقتصادی و رشد نقدینگی قابل محاسبه است.
به هسته سخت تورم خوردیم که فعلا پایدار است
این اقتصاددان در پایان خاطرنشان کرد: متاسفانه ما به هسته سخت تورم خوردیم که فعلا پایدار است و امیدی به کاهش آن نمی رود. مگر اینکه شاهد افزایش رشد اقتصادی باشیم و سیاست پولی تغییر کند و تحول درستی همراه با گشایش در حوزه تحریمها صورت گیرد.
